BİST’ te İşlem Yapanların Kafası Rahat 

Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 67. maddesi gereği, bankaların ve aracı kurumların taraf olduğu veya bunlar aracılığıyla yapılan; belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeye dayalı olarak düzenlenenler de dahil olmak üzere, para veya sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma, satma, değiştirme hak ve/veya yükümlülüğünü veren vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri Geçici 67. madde uygulamasında “diğer sermaye piyasası aracı” sayıldığından, bu işlemlerden elde edilen kazançlar stopaja tabidir.

Tam ve dar mükellef gerçek kişiler tarafından Türkiye’ de kurulu Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nda (VOB) satın alınan, hisse senetlerine (menkul kıymet yatırım ortaklıkları hariç) veya hisse senedi endekslerine dayalı kontratlardan 2014 yılında sağlanan kazançlar %0 oranında stopaja tabidir. Bunun dışında kalan kıymetlere dayalı kontratlardan sağlanan kazançlar ise %10 oranında stopaja tabidir. 

Ayrıca, şunu hemen belirtelim ki, “sıfır” da bir stopaj oranıdır ve bu durumda da stopaj yapılmış sayılır. Bu şekilde stopaja tabi tutulmuş, ülkemizde kurulu vadeli işlem ve opsiyon borsalarında elde edilen kazançlar için yıllık beyanname verilmeyecektir. Diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde dahi bu kazançlar beyana dahil edilmeyecektir.

Yurt Dışı Organize Borsalarda Türev İşlemlerden Sağlanan Kazançlar Üzerinde Ciddi Bir Vergi Yükü Var

Yurt dışı organize borsalarda işlem gören türev ürünlerin Türkiye'de ihraç edilmemiş ve Sermaye Piyasası Kurulu’nca kayda alınmamış olmaları, ayrıca Türkiye'deki vadeli işlem ve opsiyon borsalarında işlem görmemeleri nedeniyle; GVK’nın geçici 67. maddesinde yer alan diğer sermaye piyasası araçları kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir. Bu nedenle, söz konusu türev ürünlerden elde edilen gelirler üzerinden aracı kurumlarca geçici 67. madde kapsamında stopaj yapılmaz.

Buna göre, tam mükellef gerçek kişilerin yurt dışı organize borsalarda işlem gören türev ürünlerden elde etmiş oldukları menkul sermaye iradı niteliğindeki gelirlerin, GVK’nın 86. maddesinde belirtilen, stopaj ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul sermaye iratlarına ilişkin beyan haddini (2014 yılı için 1.400.-TL’nı) aşması durumunda, elde edilen gelirin tamamının yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekir.

Diğer taraftan, tam mükellef gerçek kişilerce, yurt dışı organize borsalarda işlem gören türev ürünlerin elden çıkarılmasından elde edilen kazançların ise, GVK’ nın mükerrer 80 ve mükerrer 81. maddelerine göre değer artışı kazancı hükümlerine göre vergilendirilmesi gerekir. Buna göre, 2014 yılında bu şekilde elde edilen kazançların yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerekmekte olup, söz konusu değer artış kazancının 2014 yılı için 9.700.- TL’lik kısmı gelir vergisinden müstesna tutulacaktır.

Nitekim konuya ilişkin olarak İdare tarafından verilen bir muktezada, “ (…) İkametgâhınızın Türkiye'de bulunmasından bahisle, tam mükellefiyet esasında, … Menkul Değerler A.Ş aracılığıyla, yurtdışı organize borsalarda işlem gören türev ürünlerden elde etmiş olduğunuz menkul sermaye iradı niteliğindeki gelirlerinizin, GVK. nun 86. maddesi; söz konusu türev ürünlerin elden çıkarılmasından elde edilen kazançların ise değer artışı kazancı hükümlerine göre beyan edilmesi ve Kanunun 103. maddesinde yer alan vergi tarifesine göre vergilendirilmesi gerekmektedir.” denmiştir.

Ancak, şunu hemen söyleyelim, tam mükellefiyete tabi gerçek kişilerin yabancı ülkelerde elde ettikleri kazanç ve iratlardan ilgili ülkede ödedikleri benzeri vergiler, Türkiye'de tarh edilen gelir vergisinin yabancı memleketlerde elde edilen kazanç ve iratlara isabet eden kısmından indirilmektedir. Fakat;indirilecek miktar gelir vergisinin yabancı ülkelerde elde edilen kazanç ve iratlara isabet eden kısmından fazla olduğu takdirde, aradaki fark nazara alınmamaktadır.

Görüleceği üzere, yurt dışı organize borsalarda türev işlemlerinden sağlanan kazançlar üzerinde ciddi bir vergi yükü var. Elde edilen kazancın büyüklüğüne göre vergi yükü %35’lere kadar ulaşabiliyor. Dolayısıyla, yurt dışı organize borsalarda türev işlemleri yapacakların bu durumu göz önünde bulundurması yerinde olacaktır.

Yıl İçindeki Zararlı İşlemler, Karlı İşlemlerden Düşülebilir mi? 

Gelelim yıl içinde oluşan zararların durumuna.. GVK’ nın geçici 67. Maddesi uyarınca, tam mükellef gerçek kişiler tarafından Türkiye’de kurulu Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası’nda, aynı türden menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı alım satımından doğan zararlar, takvim yılı aşılmamak kaydıyla, izleyen dönemlerin stopaj matrahından mahsup edilmektedir. Ancak, takvim yılı aşılırsa böyle bir imkan kalmamaktadır.

Diğer taraftan, yurt dışı organize borsalarda işlem gören türev ürünlerin elden çıkarılmasından oluşan zararların; GVK’ nın mükerrer 80 ve mükerrer 81. maddelerinde yer alan değer artışı kazancını düzenleyen hükümlerde, bu yönde bir belirleme yapılmadığından ötürü, yıl içinde yapılan karlı işlemlerin karından indirim konusu yapılamayacağını düşünmekteyiz. 

Ne Yapılabilir? 

Yaptığımız tüm bu açıklamalar uyarınca, türev ürünlerle ilgili işlemlerin yurt dışında veya yurtiçinde yapılması arasında çok ciddi vergilendirme farklılıklarının bulunduğu çok açık bir şekilde görülüyor. Hem vergi yükünün hafif olması, hem de yıl içinde de olsa zarar mahsubuna izin verilmesi, BİST’in Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası’nı daha avantajlı kılıyor.

Ancak, buna rağmen yurt dışı organize borsalarda işlem gören türev ürünlerle ilgili işlem yapacak tam mükellef gerçek kişilere, söz konusu işlemlerini ticari faaliyetleri çerçevesinde yürütmelerini tavsiye ederiz. Bu şekilde ağır olan vergi yükleri değişmediği halde, hiç değilse ticari kazanç kapsamında söz konusu işlemlerden elde ettikleri zararları birbirinden ve beyana tabi diğer kazançlarından mahsup etme olanağına kavuşacaklardır. Bülent Ak/ http://www.kpmgvergi.com

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti./Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.