Mart ayı boyunca, kazanç türleri itibariyle gelir vergisi beyanlarının nasıl yapılması gerektiğini açıklamaya devam ediyoruz. Bu hafta, serbest meslek kazancının beyanını ele aldık.

Kimler serbest meslek kazancını beyan edecek?

Serbest meslek faaliyeti, sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari niteliği olmayan işlerin işverene bağlı olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.

Kendi hesabına çalışan avukatın, doktorun, mühendisin, mimarın, müşavirin, sanatçının elde ettiği kazanç serbest meslek kazancıdır. Ancak bu kişilerin bir işverene tabi olarak çalışması halinde, elde edilen gelir ücret olarak vergilenir.

Hangi kazançlar beyana dahil edilecek?

Bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ile diğer suretlerle sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyla ödenen giderler indirildikten sonra kalan fark serbest meslek kazancıdır.

Burada dikkat edilmesi gereken husus, müşteriden serbest meslek faaliyeti ile ilgili olmak üzere para ve ayın şeklinde alınan gider karşılıkları da (yol, otel masrafı vb.) serbest meslek kazancına ilave edilir. Bu doğrultuda, eğer serbest meslek ödemesi üzerinden stopaj kesintisi yapılıyorsa, yol, otel, yemek masrafları karşılığı verilen paralar için de stopaj yapılmalıdır.

Ayrıca, amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde, alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki müspet fark da kazanca ilave edilir.

Vergi, resim, harç, keşif, şahitlik, bilirkişilik ve ekspertiz gibi hususlara harcanmak üzere müşteri veya müvekkilden alınan ve tamamen bu hususlara harcanan para ve ayınlar ise serbest meslek kazancı sayılmaz.

Kazancın tespitinde indirilebilecek giderler hangileridir?

Serbest meslek kazancının tespitinde hasılattan indirilebilecek giderler kanunda sınırlı olarak belirtilmiştir. Aşağıda belirtilenleri haricinde harcamaların gider olarak dikkate alınması mümkün değildir.

- Mesleki kazancın elde edilmesi ve devam ettirilmesiyle ilgili genel giderler,

- Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatındaki iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı ile demirbaş olarak verilen giyim giderleri,

- Seyahat maksadının gerektirdiği süre ile sınırlı olmak şartıyla, mesleki faaliyetle ilgili seyahat ve ikamet giderleri,

- Mesleki faaliyette kullanılan tesisat, demirbaş eşya ve envantere dahil taşıtlar için Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar,

- Kiralanan veya envantere dahil olan ve işte kullanılan taşıtların tamir, bakım,

- Yakıt gibi giderleri

- Alınan mesleki yayınlar için ödenen bedeller,

- Mesleki faaliyetin ifası için ödenen mal ve hizmet alım bedelleri,

- Serbest meslek faaliyetleri dolayısıyla emekli sandıklarına ödenen giriş ve emeklilik aidatları ile mesleki teşekküllere ödenen aidatlar,

- Mesleki kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için ödenen meslek, ilan ve reklam vergileri ile iş yerleriyle ilgili ayni vergi, resim ve harçlar,

- Mesleki faaliyetle ilgili olarak kanun, ilam ve sözleşmeye göre ödenen tazminatlar.

Her türlü para cezaları ve vergi cezaları, serbest meslek erbabının suçlarından doğan tazminatlar ile 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre ödenen cezalar, gecikme zamları ve faizleri gelir vergisi matrahından ve gelir unsurlarından gider olarak indirilememektedir.

Evimden çalışıyorum, ayrıca iş yerim yok, kiramı, elektrik, su faturalarını gider yazabilir miyim?

İkametgahlarının bir kısmını iş yeri olarak kullananlar, ikametgah için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler.

İş yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgahı kendi mülkü olup bunun bir kısmını işyeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabilirler.

Hem işyeri hem ikametgah olarak kiralanan gayrimenkuller vergi mevzuatımız açısından işyeri olarak kabul edildiğinden, stopaj yapılmasının gerektiği durumlarda, bu gayrimenkuller için ödenecek kiraların tamamı üzerinden tevkifat yapılması gerekmektedir.

Yapılan ödemeler üzerinden stopaj kesintisi yapılıyor, ayrıca vergi ödeyecek miyim?

Serbest meslek faaliyetiyle uğraşanlara yapılan ödemeler esnasında, ödemeyi yapanlar tarafından stopaj yapılması gerekmektedir.

Stopaj, bir ön vergileme olup, yıllık beyannamede hesaplanan vergiden mahsup edilmektedir.

Mahsubu yapılan kesinti tutarı, beyannamede hesaplanan vergiden fazla olduğu takdirde, vergi dairesince mükellefe yazı ile bildirilir ve mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde müracaatı üzerine kendisine iade edilir.

Bir defaya mahsus, bedeli karşılığı serbest meslek faaliyeti yaptım, yine de vergi var mı?

2014 yılında elde edilen arızi serbest meslek kazançlarında, 21.000 TL’ye kadar olan kazançlar istisna kapsamındadır, stopaj nihai vergilemedir.

Telif kazancı elde ediyorum, vergi verecek miyim?

Müellif, mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının; şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayınlamak, kitap, CD, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak, bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veyakiralamaksuretiyle elde ettikleri kazançlar gelir vergisinden istisna edilmiştir.

Ne var ki, telif kazancı tamamen vergileme dışı bırakılmamıştır. İstisna kazanç olmakla birlikte, ödemeyi yapanlar tarafından %17 oranında stopaj yapılması gerekmektedir. Stopaj, telif kazancı elde edenler için nihai vergileme olmaktadır.

Sağlık harcamalarımı, yapmış olduğum bağışları nasıl indireceğim?

Gelir vergisi beyannamesinde indirimlerin yapılabilmesi için; yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekmektedir.

Serbest meslek kazancından indirim konusu yapılabilecek harcamalar şunlardır:

- Şahıs Sigorta Primleri

- Eğitim ve Sağlık Harcamaları

- Engellilik İndirimi

- Bağış ve Yardımlar

- Sponsorluk Harcamaları

- Araştırma ve Geliştirme Harcamaları

- Başbakanlıkça veya BKK’ca Başlatılan Yardım Kampanyalarına Yapılan Ayni ve Nakdi Bağışlar

- Türkiye Kızılay Derneği ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine Makbuz Karşılığı Yapılan Nakdi Bağış ve Yardımlar

- Türkiye’den Yurtdışı Mukimi Kişi ve Kurumlara Verilen Hizmetler

- EXPO 2016 Antalya Ajansına Yapılan Her Türlü Nakdi ve Ayni Bağış ve Yardımlar ile Sponsorluk Harcamaları

Geçen yıl zarar beyan etmiştim, dikkate alınacak mı?

Geçmiş yıllarda oluşan ve mahsup edilemeyen zararların cari yıl kazançlarından mahsubu mümkündür. Ancak, arka arkaya beş yıl içinde mahsup edilmeyen zarar bakiyesi takip eden yıllara devredilemez. Onur Elele/E&Y