Fatura düzenlenebilmesi yasal olarak mümkün olmasa da yılsonundan itibaren 45 günü aşmamak üzere halen defterlere kayıt atılabiliyor. Bu süre içerisinde yapılacak işlemler 25 Nisan 2015’de verilecek kurumlar vergisi beyannamesini doğrudan etkilediği için dikkat edilmesi gereken önemli hususları ele alalım.

Tahakkuk

Dönemsellik ve tahakkuk en çok karıştırılan konulardan. Biraz da mevzuatta açıkça belirtilmediğinden olsa gerek, giderlerin ve gelirlerin hangi dönem kazancının hesabında dikkate alınması gerektiği sıklıkla tartışma konusu olmaktadır.

Vergi mevzuatında gelirin elde edilmesi açısından "tahakkuk" kavramının tanım ve niteliğine ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamakla birlikte, gerek öğretide gerek uygulamada gerek yargı kararlarında tahakkuk, gelir ya da giderin mahiyet ve tutar olarak kesinleşmesi ve hukuken istenebilir duruma gelmesi olarak tanımlanmakta ve kabul edilmektedir.

Bu bağlamda gelir ya da giderin mahiyet itibariyle kesinleşmiş sayılabilmesi için, miktar olarak hesaplanabilmesi, gelire hak kazanılması, gider yönünden de borç altına girilmesi yeterli bulunmakta, tahsilat ya da ödeme aşamasına gelmesi aranmamaktadır.

Bir gelir ya da giderin kurum kazancının tespitinde vergilendirme açısından hüküm ifade eder hale gelebilmesi için mutlaka tahakkuk etmiş olması gereklidir.

Dönemsellik

1 no'lu Muhasebe Sistemi Genel Tebliği'nde dönemsellik kavramı, “işletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanması” olarak tanımlanmıştır. Söz konusu ilke gereği, belli bir döneme ait gelir ve giderler tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmekte, hasılat, gelir ve karlar aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılmaktadır.

Özetle, o yıla ait hasılattan, o yıla ait gider ve maliyetler indirilerek kurumlar vergisi matrahına ulaşılmaktadır.

Dönemsellik ve tahakkuk çatışmaz, biri birine önceliği yoktur, elele giderler. 2015 yılının kira tutarı üzerinde sözleşilmiş, hatta nakden ödenmiş dahi olabilir; tahakkuk eden tutarın 2014 yılı kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınmasını engelleyen, dönemsellik ilkesidir.

Uzatmayalım, henüz tahakkuk etmemiş hasılat, maliyet ve gider unsurlarının, karşılık ayrılmak suretiyle ve beyanname verme süresine kadar tahakkuk etmesi koşuluyla, o yılın vergi matrahının tespitinde dikkate alınabildiğini hatırlatalım.

Kayıt süresi

İşlemlerin ticari defterlere 10 gün içinde kaydedilmesi gerekir.

Kayıtlarını devamlı olarak muhasebe fişleri gibi yetkili amirlerin imza ve parafını taşıyan, yazılmış evraklara dayanarak yürüten kuruluşlarda, işlemlerin bunlara işlenmesi, deftere işlenmesi hükmündedir. Bu durumda işlemlerin esas defterlere aktarılması 45 gün içerisinde yapılabilir.

Kullandığınız yazılımın aylar sonra dahi geçmiş yıla kayıt atılmasına izin veriyor olması bunun yasal olduğu anlamına gelmez. Kayıt nizamına ilişkin hükümlere uyulmaması halinde birinci derece usulsüzlük cezası kesilmektedir.

KDV İndirimi

2014 yılında ödediğiniz KDV’leri indirim konusu yapabilmeniz için son tarih, Aralık ayı KDV beyannamesinin verileceği 24 Ocak 2015. Bu tarihten sonra elinize geçecek 2014 tarihli faturalarda yazılı KDV tutarlarının indirim konusu yapılması mümkün değil. Çünkü KDV Kanunu uyarınca, indirim hakkı vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu takvim yılı aşılmamak şartıyla, ilgili belgelerin kanuni defterlere kaydedildiği vergilendirme döneminde yapılabilmektedir.

Eğer alınan hizmetin içeriği 2014 yılı ise faturanın 2015 tarihli olarak düzenlenmesi halinde KDV’nin 2015 yılında indirim konusu yapılmasının eleştirildiğini de hatırlatalım.

İki yıla da sarkan hizmet ifalarında, indirim hakkının kaybolmaması için, her yıla isabet eden kısmın ayrı ayrı fatura edilmesi tavsiye edilir.

Stok ve demirbaş sayımları

Sayım sonucu mevcudiyeti tespit edilemeyen emtia ve demirbaşların kayıtlı değerlerinin kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınması gerekmektedir. Kayıtlarda olmayan iktisadi kıymetler ise gelir olarak matraha ilave edilmelidir.

KDV’de esasen sadece malın son kullanıcısı vergilenmektedir. Son kullanıcıya gelene kadar kurgulanan belge düzeninin ana amacı, alım-satım zincirinde oluşan karlar nispetinde, nihai tüketicinin ödediği KDV’nin hazineye intikaline aracıları da dahil etmekten ibarettir. Bir ikinci gerekçe ise nihai tüketicinin gerçekte kim olacağının son ana kadar bilinemiyor olmasıdır. Üretim-satış zincirinin herhangi noktada kopması halinde nihai tüketici rolünü son halka üstlenir.

Bu çerçevede, vergi idaresinin yaklaşımı sayım sonucu mevcudiyeti tespit edilemeyen emtia ve demirbaşların iktisabında yüklenilen ve indirim konusu yapılan KDV tutarının tamamının ilgili dönem beyannamesinde ilave edilmesi gerektiği yönündedir.

Vergi idaresinin yaklaşımı, sayımda bulunamayan ilgili sabit kıymetin vaktiyle işletmede kullanılıyor olmasını ya da amortisman yoluyla tamamen itfa olmuş olmasını KDV düzeltmesini engelleyici bir unsur olarak görmemektedir.

Şüpheli alacaklar

Şüpheli hale gelen alacaklara ilişkin karşılık giderlerinin alacağın şüpheli hale geldiği dönemde ayrılması gerekmektedir. Sonraki yıllarda bu tercihin yapılması mümkün değildir.

Vadeli çekler

2014 yılı için vadeli çekler tıpkı senede bağlı vadeli alacaklar gibi reeskonta tabi tutulabilmektedir. Almış olduğunuz vadeli çekler için reeskont gideri hesaplayarak vergi matrahınızı düşürebilirsiniz.

Amortismanlar

Eksik ayrılan amortismanın sonraki yıllarda dikkate alınması mümkün değildir. İtfa sürelerinin dönem sonlarında kontrol edilmesinde fayda vardır. Amortismana tabi iktisadi kıymetin kullanıma hazır halde olması amortisman ayrılması için gerekli ve yeterlidir. Fiilen kullanımın başlamış olması şart değildir. Kullanıma hazır olduğu halde amortisman ayrılmayan iktisadi kıymetlerde bir yıla isabet eden amortisman hakkı kaybedilmiş olmaktadır.

Cebri çalışmaya maruz kalan, söz gelimi üç vardiya çalışan makineler için fevkalede amortisman oranı uygulanması mümkündür. Ne var ki, öncelikle Maliye Bakanlığı’nın durum tespiti ve uygulanacak oranın bildirimi gerekmektedir.

Ciro primleri

Fatura ve benzeri vesikalarda gösterilmeyip belli bir dönem sonunda ya da belli bir ciro aşıldığında yapılan iskontolar ciro primidir. Ciro primi faturalarında ilk teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlem için geçerli olan KDV oranı uygulanmalıdır.

Değeri düşen mallar

Yangın, deprem, su baskını gibi afetler yüzünden veya bozulmak, çürümek, paslanmak, modasının geçmesi ve teknolojik eskime gibi haller neticesinde kıymetini kısmen veya tamamen kaybeden mallar, maliyet bedeli yerine emsal bedelle değerlenmelidir. Kayıtlı değeri ile emsal bedeli arasındaki fark gider olarak dikkate alınabilir.

Kredi ile alınan sabit kıymetler

Sabit kıymetin aktifleştirildiği dönemin sonuna kadar oluşan, sabit kıymetlerle ilgili kredi faiz ve kur farklarının maliyet bedeline dahil edilmesi zorunludur.

Alım satımı yapılan emtiaların kredi ile alınması halinde, sadece stoklara alındığı tarihe kadar hesaplanan faiz ve kur farkları emtia maliyetine ilave edilmektedir. Onur Elele/E&Y

Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı Özdoğrular smmm ltd. şti./Mehmet Özdoğru ve/veya ozdogrular.com./com.tr' ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.