Anayasanın 50. Maddesinin çalışanlara tanıdığı dinlenme hakkının bir kısmını yıllık ücretli izin hakkı oluşturmaktadır. Yıllık ücretli izin, işçilerin yılın belirli bir döneminde dinlenerek güç kazanmaları açısından büyük önem taşımaktadır. İşçilerin, tek gelir kaynaklarının ücret geliri olması sebebiyle, dinlenme amacının gerçekleşmesi için işçinin ücret kaybına uğramaması gereklidir. Bu sebeple, yıllık ücretli izin hakkının temelinde, işçi ücretinin ödenmesine devam edilerek işçinin dinlenmesinin sağlanması bulunmaktadır. İşçinin, yıllık ücretli izin hakkından vazgeçmesi mümkün değildir (4857 sayılı İş Yasası 53-II. Md. ).

İşçinin, yıllık ücretli izin hakkından yararlanabilmesi için işyerinde deneme süresi de içinde olmak üzere ilk çalışmaya başladığı günden itibaren en az bir yıl çalışmış olması gereklidir (4857/53-I. Md. ). En az bir yıl çalışmış olmak şartında, süre hesaplanırken işçilerin aynı işverenin bir veya çeşitli işyerlerinde çalıştıkları süreler birleştirilerek göz önüne alınır. İşverenin İş Yasası kapsamına giren işyerlerinde çalışmakta olan işçilerin, aynı işverenin işyerlerinde İş Yasası kapsamına girmeksizin geçirmiş oldukları süreler de hesaba katılacaktır (4857/54-I. Md. ).

İşçinin yıllık ücretli izin hakkı, işyerinde çalışma süresine yani kıdemine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. İş Yasasında bu süreler açıkça düzenlenmiştir. Yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi; a- Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara 14 günden, b- Beş yıldan fazla ve on beş yıldan az olanlara 20 günden, c- On beş yıl (On beş yıl dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden az olamayacaktır. Kanun, koruyucu yapısı içinde bir istisna getirmiştir. Buna göre, on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olmayacaktır (4857/53-V. Md. ). Kanundaki bu süreler asgari olup, toplu iş sözleşmeleri veya iş sözleşmeleri ile artırılabilir (4857/53-Son Md.). Yıllık ücretli izin süreleri işveren tarafından bölünemez. Yıllık ücretli iznin işveren tarafından sürekli bir şekilde verilmesi zorunludur. Yıllık ücretli iznin amacı, işçinin dinlenmesidir. Bu sebeple, bu sürelerin bir bütün olarak kullanılması esastır. Ancak, Yasa bir konuda esneklik tanımış ve izin sürelerinin tarafların anlaşması ile bir parçası on günden az olmamak üzere ve en çok üçe bölünebileceğini düzenlemiştir.

Yıllık ücretli iznini kullanan işçinin, bu süre içinde ücretli ya da ücretsiz olarak çalışması yasaktır. İznin amacı, işçinin dinlenmesini sağlamaktır. Yıllık ücretli iznini kullanan işçinin bu süre içinde başka bir işte çalıştığı tespit edilecek olursa, işveren tarafından kendisine daha önce ödenen izin ücreti geri alınabilecektir (4857/58. Md.).

Yıllık ücretli izin döneminde iş sözleşmesinin ücret ödeme, bağımlılık ve çalışma unsurlardan çalışma edimi askıdadır. Bağımlılık ve Ücret unsurları ve yükümlülükleri ise devam etmektedir. Çalışma ediminin askıda olması ise; yıllık iznin amacı olan işçinin dinlenerek yeni çalışma dönemine iyi başlamasını, kendisinden istenilen verimin alınabilmesinin sağlanmasından kaynaklanmaktadır. Çalışma ediminin askıda olması işçinin işverene ve işyerine olan bağımlılığını ve sorumluluklarını ortadan kaldırmamaktadır. Yıllık ücretli izin döneminde işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan bir davranış sergilemesi halinde de işverenin bildirimsiz ve tazminatsız fesih hakkı doğacaktır. İşverenin mali durumunda veya işyerinin üretim kapasitesindeki ortaya çıkan olumsuzluklar veya benzeri durumlar sonucunda işverence yıllık izin kullanan işçinin iş sözleşmesinin sona erdirme kararı alınabilir.

Konu ile ilgili çalışma yaşamında şu üç soru akla gelebilir;

1- Yıllık ücretli izin kullanan işçinin iş sözleşmesi bildirimli veya bildirimsiz olarak feshedilebilecek ancak fesih iradesi hangi tarih itibariyle hüküm ifade edecektir?

2- 4857 sayılı İş Yasası’ nın 26. maddesinde öngörülen hak düşürücü süreler hangi tarih itibariyle başlayacaktır?

3- 4857 sayılı İş Yasası’ nın 17. maddesinde belirtilen bildirim önelleri ile aynı yasanın 27. maddesinde hüküm altına alınan yeni iş arama izinleri hangi tarih itibariyle başlayacaktır?

Yukarıda belirtilen üç soruya da verilecek cevap, yıllık ücretli iznin bitim tarihi veya işçinin izin süresi sona ermeden erken işe başlaması halinde işe başlama tarihi olacaktır. Bu tarih itibariyle iş sözleşmesi fesih iradesi hüküm doğuracaktır. 4857 sayılı İş yasası’ nın 59. maddesinin son fıkrasının “ İşveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde 4857/17. Maddede belirtilen bildirim süresiyle, 27. Madde gereğince işçiye verilmesi zorunlu yeni iş arama izinleri yıllık ücretli izin süreleri ile iç içe giremez.” hükmü yıllık ücretli izin döneminde işçinin iş sözleşmesinin bildirimli fesih ile sona erdirilip-erdirilmeyeceği konusunda önemli bir ipucu vermektedir.  Erol Guner E-Yaklaşım / Temmuz 2014 / Sayı: 259

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.