Türkiye’de yakın zamana kadar alternatif ödeme sistemlerine ve elektronik paraya ilişkin düzenleme bulunmuyordu.

Uzun zamandır regülasyona tabi olmadan faaliyet gösteren ödeme kuruluşlarının yeniden yapılandırılması amacıyla kabul edilen 6493 sayılı Kanun 2013 yılı Haziran ayında yürürlüğe girmiştir.

Kanunda, ilgili yönetmeliğin bir yıl içerisinde yayınlanması ve yönetmeliğin yürürlüğe girmesini takiben bir yıl içerisinde de ödeme kuruluşlarının gerekli izinleri alarak oluşturulan yeni yapı içerisinde faaliyet göstermesi öngörülmüştü.

Ödeme sistemlerinin oluşturulması, ödeme kuruluşları ile elektronik para kuruluşlarının kurulmasına yönelik düzenlemeleri içeren yönetmelik, tam da bir yıl sonra 27 Haziran 2014 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı.

Önümüzdeki bir yıl içerisinde ödeme kuruluşu veya elektronik para kuruluşu olarak faaliyetine devam etmek isteyen kurumlar BDDK’ya başvurarak izin almak zorundadır.

Bu köşede zaman zaman öngörülen sistemde vergilemede dikkat edilmesi gereken konulara değiniliyor. “Elektronik Para ile Alışverişin Vergilemesi” ve “Ödeme Hizmetlerinde Yeni Düzen” başlıklı yazılarda mevcut düzenleme kısmen ele alınmıştı. İkincil düzenlemeler yapıldıkça ve yeni yapı açıklık kazandıkça ilave açıklamalara yine bu köşede devam edeceğiz.

Yeniden yapılanma ihtiyacı

Ödeme hizmetleri, bankalar, PTT A.Ş. ve BDDK tarafından faaliyet izni verilen Türkiye’de kurulu kuruluşlar tarafından gerçekleştirilecektir.

Hangi ödeme hizmetlerinin izin alacak kuruluşlar tarafından gerçekleştirilebileceği hangi ödeme hizmetlerinin kapsam dahilinde olmadığı kanunda ayrıntılı olarak belirtilmekte.

Ödeme hizmetinin kapsamı olarak çizilen çerçeve bir hayli geniş.

Öngörülen yeni sistemde, ödeme kuruluşlarının ödeme hizmetlerinin sunulması, ödeme hizmetinin bir parçasını oluşturan döviz alım satım işlemleri ve ödeme sistemlerinin işletilmesi dışında herhangi bir faaliyette bulunamayacağı düzenlenmektedir.

Hali hazırda asli faaliyet alanının yanı sıra ya da asli faaliyetin ayrılmaz bir parçası olarak ödemelere aracılık hizmetinde bulunan şirketlerin, diğer faaliyet alanlarını sonlandırarak veya ayrı bir şirket kurarak ve BDDK’dan izin alarak yeni yapı kapsamında faaliyette bulunmaları gerekecektir.

Sanal pazarlar

Sanal pazarlar, kendi ürünlerinin satışını yapmamakta, internet sitesi üzerinden alıcı ile satıcıyı bir araya getirmekte, satışa ve ödemeye aracılık hizmeti verilmesi karşılığında alıcı veya satıcıdan ya da her ikisinden komisyon geliri/işlem ücreti elde etmektedir.

Yeni düzenleme internette alıcı ile satıcıyı karşı karşıya getirerek sanal pazar yeri olarak faaliyet gösteren şirketleri de yakından ilgilendirmektedir.

Sanal pazar yeri olarak faaliyet gösteren şirketler, sadece satıcı ile alıcı arasında para gönderimine aracılık etmemekte, ayrıca sanal alan kiralama, reklam hizmeti sunma, müşteri sadakat programları (loyalty) yürütülmesi gibi birçok faaliyete de bünyesinde yer vermektedir.

Yasal sınırlama uyarınca, bu şirketlerin ya tali satış kanallarını sonlandırması, ya da ödemelere aracılık hizmeti için ayrı bir şirket kurarak bir yıl içerisinde ödeme kuruluşu sıfatıyla BDDK’dan izin almaları gerekmektedir.

İzlenebilecek bir diğer yol ise ödemeye aracılık işini dışarıdan temin ederek sadece mevcut tali satış kanalarını sürdürmeleridir. Bu durumda sanal pazarda gerçekleştirilen satışlar için komisyon/işlem ücreti almaya devam edebilecekler ancak ödemeye aracılığı bir başka şirket gerçekleştirecektir.

Para aktarımı

Öngörülen sistemde, ödeme kuruluşları gönderen ve alıcıdan ücret talep edebilmektedir.

Gönderenin ödeme hizmeti sağlayıcısı, ödeme emrinin alındığı tarihte derhal ve her halükarda en geç izleyen iş günü sonuna kadar ödeme işleminin tutarını alıcının ödeme hizmeti sağlayıcısının hesabına aktarmak zorundadır.

Kağıt üzerinde başlatılan işlemlerde bu süre bir iş günü uzatılabilir. Ödemenin gerçekleştirilmesi için daha uzun bir süre kararlaştırılması halinde bu süre ödeme emrinin alındığı tarihten itibaren dört iş gününü geçemez.

Alıcının ödeme hizmeti sağlayıcısı, ödeme işlemi tutarının hesabına geçtiği iş gününün sonuna kadar bu tutarı alıcının ödeme hesabına aktararak kullanımına hazır hale getirir.

Tahakkuk

Yukarıdaki para aktarımına ilişkin olarak, fatura düzeni ve gelirin tahakkuk ettiği an vergileme açısından önem arz etmektedir.

Vergi alacağı vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü ile doğmaktadır.

Gelir vergisi ve kurumlar vergisi açısından, ticari kazançlarda tahakkuk esası geçerlidir.

Tahakkuk ise gelirin miktar ve mahiyet itibariyle kesinleşmesini ve hukuken o gelirin sahibi tarafından talep edilebilir olmasını ifade eder. Bunun için de geliri doğuran işlemin tekemmül etmesi gereklidir.

KDV açısından hizmetin tam ve eksiksiz olarak ifa edilmesi ile birlikte vergiyi doğuran olay gerçekleşmektedir.

Fatura düzeni

Fatura satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.

Faturanın hizmetin yapıldığı tarihten itibaren yedi gün içerisinde düzenlenmesi gerekmektedir. İlgili süre, ileriye yönelik yedi günlük serbesti anlamında değil, hizmetin yapıldığı tarihli faturanın yedi gün içerisinde düzenlenmesini ifade etmektedir. 

Bu paralelde, ödeme kuruluşlarının kendilerine aktarılan fonu alıcıya intikal ettirmeleri ile birlikte ilgili işlem tekemmül etmekte, komisyon gelirine hak kazanılmakta, KDV açısından vergiyi doğuran olay gerçekleşmekte ve fatura düzenlenmesi gerekmektedir.

Fatura düzenlenmesi ve gelirin tahakkuk ettirilmesi, keyfi dönemsel aralıklara bağlı kılınmadan, ödemesine aracılık edilen her bir işlem için ayrı ayrı gerçekleştirilmelidir. Müşteri bazlı olarak ayda bir toplu fatura düzenlenmesi uygun gözükmemektedir. Zira ödemesine aracılık edilen her bir işlem hukuken tekemmül etmesi açısından bir diğerinden ayrıdır.

Hem gönderenin hem alıcının ayrı ayrı ödeme kuruluşları ile çalışması halinde, gelir vergisi ve KDV açısından işlemin tekemmülü fon tutarının öngörüldüğü şekilde ve mevzuatta öngörülen süre içerisinde alıcının eline ulaşması ile gerçekleşmektedir.

Bu doğrultuda, alıcının ödeme kuruluşunun gerekli transferi muhtelif sebeplerle gerçekleştirememiş olması, gönderenin ödeme kuruluşunun gönderene fatura düzenlemesine de engel olmalıdır. Zira göndericinin ödeme kuruluşunun göndericiye karşı sorumluluğu ilgili tutarı alıcının ödeme kuruluşuna aktarmakla sınırlı olsa dahi, mevzuatın ödemeye aracılık işlemini fon tutarının alıcının eline ulaşması ile tamamlandığını öngörmesi nedeniyle, işlem hukuken tekemmül etmemekte, gönderene karşı tam ve eksiksiz olarak ifa edilmiş bir hizmetten söz edilememektedir.

Özel haller

Hemen belirtelim, GSM şirketleri, internet servis sağlayıcıları gibi elektronik haberleşme işletmecilerinin tahsilata aracılık ettiği durumlarda daha farklı bir yapı öngörülmüştür. Bu yapının vergilemesi ve belge düzeni daha ayrıntılıdır.

Ayrıca; ödeme işlemi tamamlandıktan sonra malın veya hizmetin öngörülen niteliklere sahip olmadığının anlaşılması halinde yapılması gereken düzeltme işlemleri ile ödeme işlemi tamamlanmadan ödemeye aracılık ücretinin ödendiği ve faturanın düzenlendiği hallerde yapılacak düzeltmeler ve bu işlemlerin vergi sonuçları özellik arz etmektedir.

Bu konular önümüzdeki sayıda ele alınacaktır. Onur Elele

http://www.vergidegundem.com/tr_TR/blog?blogid=2150445

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.