Kurum’un denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarının görevleri sırasında tespit ettikleri Kurum alacağını doğuran olay ve bu olaya ilişkin işlemler, yemin hariç her türlü delile dayandırılabilir. Bunlar tarafından düzenlenen tutanaklar aksi sabit oluncaya kadar geçerlidir. İşverenler ve sigortalılar ile işyeri sahipleri, tasfiye ve iflâs idaresinin memurları, işle ilgili gerçek ve tüzel kişiler, Kurum’un denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarına bilgi verilmek üzere çağrıldıkları zaman gelmek, gerekli olan defter, belge ve delilleri getirip göstermek ve vermek, görevlerini yapmak için her türlü kolaylığı sağlamak ve bu yoldaki isteklerini geciktirmeksizin yerine getirmekle yükümlüdürler. Kurum’un denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları görevlerini yaparken, tüm kamu görevlileri gerekli kolaylığı gösterir ve yardımcı olurlar.” denilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus Kurumun yani SGK’nın denetim ve kontrolle görevli memurlarının yani SGK Müfettişleriyle Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin işyerlerine gidip düzenledikleri İşyeri Durum Tespit Tutanakları aksi sabit oluncaya kadar geçerlidir.

Söz konusu Kanun’un “Prim Belgeleri ve İşyeri Kayıtları” başlıklı 86. maddesinin 8. fıkrasında ise “Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca işyerinde fiilen yapılan tespitlerden ve kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatı gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden kayıt ve belgelere dayanmaksızın çalıştığı belirlendiği halde, hizmetlerinin veya prime esas kazançlarının Kuruma bildirilmediği anlaşılan veya eksik bildirildiği tespit edilen sigortalıların geriye yönelik hizmetlerinin veya prime esas kazançlarının, en fazla tespitin yapıldığı tarihten geriye yönelik bir yıllık süreye ilişkin kısmı dikkate alınır.” denilmektedir. Bu maddede dikkat edilmesi gereken husus veya hususlar ise şunlardır. Bir, kayıt dışı istihdamın tespitinde SGK’nın denetim ve kontrolle görevli memurları olan SGK Müfettişleriyle Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin yapmış oldukları tespitle kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatı gereğince yapmış oldukları tespit birbirine denk kabul edilmekte ve yapılacak işlemlere esas olabilmektedir. Belirtilen Kanun maddesinde dikkat edilmesi gereken diğer önemli bir husus ise bahse konu denetim sonucu yapılan tespitlerle sigortalıların geriye yönelik hizmetlerinin veya prime esas kazançlarının, en fazla tespitin yapıldığı tarihten geriye yönelik bir yıllık süreye ilişkin kısmı dikkate alınabilmektedir. Yani, denetim sonucu yapılan tespitler aksi sabit oluncaya kadar geçerli olmakla birlikte bu tespitler neticesinde geriye dönük en fazla bir yıllık bir süre için hüküm doğurabilmektedir. Tabi yine aynı Kanun maddesine dayanarak şunu da belirtmek gerekir ki; bu durumun istisnası söz konusu bir yıllık sürenin daha fazlası için kayıt ve belgenin olması durumudur. Bu durumda, kayıt ve belgeler ne kadarlık bir süreyi içine alıyorsa o kadarlık süre sigortalıya hizmet ve/veya prime esas kazanç sağlanabilmektedir. Bu noktada diğer bir ayrıntı da şudur ki; belirtilen kayıt ve belgelerin her zaman düzenlenebilir nitelikte olmaması icap etmektedir. Bu bağlamda, örneğin ücret tediye bordroları her zaman düzenlenebilir mahiyette belge olduklarından tek başlarına kanıt özelliği gösteremezler. Ancak, noterden onaylı işyeri defter kayıtlarıysa tam bir ispat aracı olabilmektedirler.

Bahse konu fiili tespit neticesinde işyerlerinde çalıştıkları tespit edilen kayıt dışı sigortalılarla ilgili olarak düzenlenmesi gereken belgeler (Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi, Sigortalı İşten Çıkış Belgesi, Aylık Prim ve Hizmet Belgesi) Kurum tarafından ilgili işverenden bir ay süreli tebligatla istenecektir. Söz konusu belgelerin, belirtilen sürede düzenlenip Kuruma ibraz edilmemesi halinde Kurum tarafından resen düzenlenecektir. Diğer taraftan 5510 sayılı Kanun’un 86. maddesinin 9. fıkrasına göre aylık prim ve hizmet belgesi işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Kurum’ca tespit edilemeyen sigortalılar, çalıştıklarını hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak beş yıl içerisinde iş mahkemesine başvurarak, alacakları ilâm ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları dikkate alınmaktadır. Murat ARAZ, Yaklaşım / Mart 2014 / Sayı: 255

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti. / www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.